topraklama

Elektrik tesisatların topraklaması, bir iletken yardımı ile ana elektrik tesisatının veya elektrikli aletin toprağa bağlanması şeklinde yapılır. Basit olarak topraklama tesisatı yapmak için elektrikli cihazlardan toprağa gömülen iletken bir çubuk veya levhaya kablo ile bağlantı yapılmalıdır.

Topraklama sistemleri tasarlanırken, amaca uygun topraklama direnci hesaplanarak buna göre seçilmiş topraklama çubuğu toprağın içine gömülür. Topraklama çubuğu levha, kazık veya farklı şekillerde olabilir. Topraklama çubuğu olarak tercihen bakır levha kullanılır.

Toprağa gömülen çubuk veya levha topraklama kablosu ile elektrik tesisatına bağlanır. Topraklama kablosu standart olarak sarı-yeşil renkli kablodur.

Topraklama kablosu, elektrik tesisatı içinde tüm cihazlara bağlı olmalıdır.

Neden Topraklama Yapılmalıdır ?

Elektrik akımı daima kendisine daha az direnç gösteren yoldan ilerler. İnsan vücudu da elektrikli cihazlara ve metallere göre çok daha düşük direnç gösterir. Bu nedenle bir elektrik kaçağı olduğunda elektrik akımı en kolay yoldan insan vücudundan ilerler.

Topraklama yapmanın amacı ise elektrik akımına ilerleyebileceği daha düşük dirençli bir yol açmaktır. Toprağın direnç değeri insan vücudundan çok daha düşük olduğundan elektrik akımı toprağa doğru akacaktır. Bu sayede insan hayatı büyük oranda korunmuş olur.

Topraklamanın diğer bir önemi ise elektrikli cihazların aşırı elektrik yükü nedeniyle arızalanmasını önlemektir. Elektrik kaçağı olan bir sistemde elektrik akımı devreyi tamamlayamaz ve cihazın üzerinde birikir. Böyle bir durumda topraklama tesisatı elektrikli cihaz üzerindeki birikmiş akımı toprağa iletecek

Topraklama Çeşitleri

Topraklama çeşitlerini amacına göre 3 farklı şekilde sınıflandırılabilir:

Koruma Topraklaması

Koruma topraklaması, bir elektrik kaçağı anında insanları ve diğer canlıları elektrik çarpmasına karşı korumak için yapılan topraklama çeşididir. İnsanların temas etmesi beklenen bütün elektrikli aletler ve metal yüzeyler koruma topraklaması ile koruma altına alınmalıdır.

koruma topraklaması elektrik prizleri, elektrikli motorlar, elektrikli cihazların metal bölümleri gibi alanlarda yapılmalıdır.

Koruma topraklaması için ölçülen toprak direnci 5 ohm altında olmalıdır.

İşletme Topraklaması

Elektrik hattında bulunan elektrik devrelerinin meydana gelebilecek aşırı gerilimler sonucu işlevlerini yitirmesi riskine karşı yapılan topraklama türüne işletme topraklaması denir. İşletme topraklaması, elektrik tesisatında olması beklenen akım değerine göre yapılması gerekir. İşletme topraklaması yapılan bölgede topraklama direnci 2 ohm altında olmalıdır.

Fonksiyon Topraklaması

Fonksiyon topraklaması özel bir amaca veya ekipmana yönelik yapılan topraklama çeşididir. Yıldırıma karşı koruma, asansör sistemleri gibi özel topraklama sistemleri fonksiyon topraklaması olarak tanımlanır.

Fonksiyon topraklaması için topraklama direnç değeri 10 ohm altında olmalıdır.

Topraklayıcı Türleri Nelerdir ?

Topraklamanın elektrik tesisatı ile toprak arasında iletken bir bağlantı kurmak olduğunu belirtmiştik. Topraklama yapabilmek için toprağın içinde yer alacak bir iletken ve elektrik tesisatı ile bu iletken arasında bağlantı gereklidir. Toprağın içinde yer alan iletken malzemeye topraklayıcı adı verilir. Kullanım amacı ve özelliklerine göre bir kaç farklı çeşit topraklayıcı vardır. En yaygın kullanılan topraklayıcı çeşitleri şerit topraklayıcı, levha topraklayıcı ve çubuk topraklayıcılardır.

Şerit Topraklayıcı : Şerit, yuvarlak iletken veya örgülü iletkenden yapılan ve genellikle az derine gömülen topraklayıcılardır. Şerit topraklayıcılar genel olarak 0,5 – 1 m derinliğe gömülmelidir. Zemini derin kazma ihtimali olmayan şehir içi gibi veya taşlı arazilarde kullanılan bir topraklayıcı türüdür.

Çubuk Topraklayıcı : Boru veya profil çelikten yapılan ve toprağa çakılarak kullanılan topraklayıcılardır. Çubuk topraklayıcılar yere olabildiğince dik olarak çakılmalıdır. Topraklayıcıda bir hata olması ihtimaline karşı birden fazla çubuk topraklayıcı kullanılıp sisteme bağlanmalıdır. Bu sayede topraklama tesisatı çalışmaya devam edecektir. Çok çubuk topraklayıcının kullanıldığı durumlarda topraklayıcılar arasındaki mesafe en az bir topraklayıcı boyunun iki katı olmalıdır. Yani 2 metrelik bir çubuk topraklayıcı kullandıysanız diğer topraklayıcı 4 metre mesafeye çakılmalıdır.

Levha Topraklayıcı : Dolu veya delikli levhalardan yapılan topraklayıcılardır. Levha topraklayıcılar genel olarak diğer topraklayıcılara göre daha derine gömülür. Levha topraklayıcılar zemine dikey olarak gömülmelidir. Levhanın üst kenarı toprak yüzeyinden en az 1 m aşağıda olmalıdır. Topraklama tesislerinde genel olarak l m x 0.5 m ile 0,7 x 0,7 m’lik bakır levhalar kullanılır. Çok sayıda levha topraklayıcı kullanılması gerektiğinde bunlar arasındaki açıklık en az 3 m olmalıdır.

Topraklama Ölçümü Nasıl Yapılır ?

Topraklama sistemleri, çeşitli nedenlerden dolayı zaman içinde işlevini yitirebilir veya istenen direnç değerlerini sağlamayabilir. Bu gibi durumlarda topraklama tesisatı yeterli koruma sağlamaz. İş güvenliği açısından elektrik risklerine karşı yeterli koruma sağlanması amacıyla düzenli olarak topraklama ölçümü yapılmalıdır.

Topraklama ölçümü, topraklama ölçüm cihazı yardımı ile hassas şekilde yapılabilir. Topraklama ölçümü sonucunda bulunan direnç değerleri, hesaplanan değerler ile karşılaştırılarak topraklama ölçüm raporu hazırlanır. Topraklama ölçümü yapan akredite firmalar, bünyesindeki yetkili elektrik mühendisi tarafından kalibrasyonu geçerli ölçüm aleti ile toprak ölçümü yaparak bir rapor halinde müşterilerine verirler.

Topraklama ölçümü yaparken özel kalibrasyonlu cihazlar yardımıyla ölçüm yapılır.

Topraklama Ölçümü Kaç Olmalıdır ?

Topraklama ölçümü sonuçları her tesisatın özelliklerine göre farklılık gösterecektir. Topraklama ölçümü değerleri, elektrik mühendisi tarafından hesaplanmalı ve ölçülen değerler ile kıyaslanmalıdır.

Normal şartlarda en yüksek topraklama ölçümü sonuçları fonksiyon topraklaması 10 ohm, işletme topraklaması 2 ohm ve koruma topraklaması 5 ohm değerlerinde olmalıdır.

Ne Sıklıkla Topraklama Ölçümü Yapılır ?

Topraklama ölçümü; Elektrik Tesisi Topraklama Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, İş Ekipmanlarının Kullanımı Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmelik ve İşyeri Bina ve Eklentilerinde Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında alınması gereken elektrik önlemleri arasındadır.

Bu yönetmelikler kapsamında elektrik tesisatı topraklama ölçümü en geç yılda 1 defa yaptırılmalıdır. Ayrıca hareketli elektrikli cihazlar için 6 ayda bir yapılması zorunludur. Detay için tıklayınız.

Topraklama ölçümü yapan akredite firmalar için tıklayınız.